تعریف ارائه شده توسط استاندارد انگلیسی: BS5295 اتاق تمیز یا کلین روم (Cleanroom) فضایی است که در آن تعداد ذرات آلوده کننده در هوا کنترل شده باشد و این فضا باید به گونه‌ای ساخته شده و مورد استفاده قرار گیرد که میزان تولید و ماندن ذرات داخل فضا به حداقل برسد. همچنین در این فضا باید متناسب با نیاز، دما، رطوبت، الگوی جریان هوا، حرکت هوا و فشار فضا تحت کنترل قرار گیرد.
تعریف ارائه شده استاندارد فدرال آمریکا: 209E اتاق تمیز فضایی است که در آن تعداد ذرات هوابرد به صورتی که برای آن اتاق مشخص شده است کنترل شده باشد. تعریفی که استاندارد ISO 14644-l نیز در این خصوص ارائه داده است مشابه استاندارد انگلیسی می‌باشد. اتاق های تمیز در صنایع حساس مانند داروسازی ها، لوازم تکنولوژیک پزشکی، صنایع الکترونیک، صنایع غذایی و زمینه های دیگر که تولید آنها نیاز به محیطی بسیار پاکیزه و فاقد آلودگی دارد، استفاده میشوند.
اتاق تمیز می‌تواند فضای بسیار بزرگی باشد بطوریکه گاهی اوقات تمامی یک کارخانه با هزاران متر مربع مساحت می‌تواند در سلول هایی با فضای تعریف شده اتاق تمیز و زمین‌های پوشیده شده با کف پوش مخصوص اینگونه اتاق ها ساخته شده باشد.
اتاق تمیز محیط کنترل شده ای برای آزمایشگاه های دقیق و تولیدات با دقت بالا می‌باشد. در این اتاق ذرات و گرد و غبار تا حد مشخصی که بر اساس استاندارد لازم معین شده است کنترل می‌شود. تولید ذرات ناخواسته در این محیط ها می‌توانند از عوامل مختلف محیطی، خط های تولید و حتی عوامل انسانی منشاء بگیرد برای اطمینان از صحت عمکرد سیستم باید بطور پیوسته از وجود این آلودگی ها جلوگیری کرده و میزان آنها را اندازه گیری نمود تا اقدامات لازم در خصوص از بین بردن آنها صورت گیرد. این کار مستلزم پیروی از استانداردهای خاصی می‌باشد.
اتاق های تمیز یک نوع محیط پیچیده و تخصصی است. طراحی و ساخت اتاق تمیز باید به دقت برنامه ریزی و اجرا شود تا اطمینان حاصل شود که اتاق از استانداردهای مورد نیاز برخوردار است. ساخت و اجرای اتاق تمیز توسط شرکت عمارت سازان پایش آیندگان (لوتوس) با رعایت تمامی استانداردها انجام می‌شود.
صنایع مختلفی که از اتاق تمیز استفاده می‌کنند
- داروسازی: اتاق های تمیز برای تولید و بسته بندی محصولات دارویی استفاده می‌شود که برای اطمینان از ایمنی و کارایی باید عاری از آلودگی باشد.
- ساخت نیمه هادی ها: اتاق های تمیز برای تولید نیمه هادی ها استفاده می‌شود که حتی به کوچکترین ذرات گرد و غبار نیز حساس هستند.
- الکترونیک: اتاق های تمیز برای جمع آوری و آزمایش وسایل الکترونیکی استفاده می‌شود که ممکن است در اثر گرد و غبار یا ذرات دیگر آسیب ببینند.
- فرآوری مواد غذایی: اتاق های تمیز برای پردازش محصولات غذایی استفاده می‌شود تا اطمینان حاصل شود که آنها عاری از آلودگی هستند.
- تعمیر هارد دیسک: هارد دیسک ها به علت حساسیتی که دارند باید در فضایی بدون گرد و غبار تعمیر شوند و به همین دلیل تعمیر آنها در اتاق تمیز انجام می‌شود.
اتاق‌های تمیز معمولا برای کنترل پارامترهای زیر طراحی و ساخته میشوند:
- جریان هوا: جریان هوا در اتاق تمیز به دقت کنترل می‌شود تا از تجمع ذرات جلوگیری شود.
- فشار: فشار در اتاق تمیز معمولاً بیشتر از فشار خارج از اتاق است تا از ورود ذرات از بیرون جلوگیری شود.
- رطوبت: رطوبت در یک اتاق تمیز معمولاً برای جلوگیری از تشکیل تراکم کنترل می‌شود.
- دما: دمای یک اتاق تمیز معمولاً برای جلوگیری از رشد باکتری یا کپک کنترل می‌شود.
تمیزی یک اتاق تمیز معمولاً بر حسب تعداد ذرات در هر فوت مکعب هوا اندازه گیری می‌شود. تعداد ذرات مجاز در اتاق تمیز با کاربرد خاصی که اتاق برای آن استفاده می‌شود تعیین می‌شود. به عنوان مثال، اتاق تمیز که برای تولید نیمه هادی ها استفاده می‌شود ممکن است حداکثر تعداد ذرات ۱۰۰ ذره در فوت مکعب داشته باشد، در حالی که اتاق تمیز که برای پردازش محصولات غذایی استفاده می‌شود ممکن است دارای حداکثر تعداد ذرات ۱ ذره در فوت مکعب باشد.
پرسنلی که در اتاق تمیز کار می‌کنند باید از روش های سختگیرانه برای جلوگیری از ورود آلودگی به اتاق پیروی کنند. این روش‌ها معمولاً شامل پوشیدن لباس‌های تمیز، شستن کامل دست‌ها و استفاده از تجهیزات ویژه برای جلوگیری از ریزش سلول‌های مو یا پوست است.
اتاق های تمیز بخش ضروری بسیاری از صنایع هستند. آنها به اطمینان از ایمنی، کیفیت و قابلیت اطمینان محصولاتی که در این محیط ها تولید یا پردازش میشوند کمک می‌کنند.
سایر مواردی که در طراحی و ساخت اتاق های تمیز مهم هستند
دیوارها، سقف و کف اتاق تمیز معمولاً از مواد صاف و غیر متخلخل ساخته میشوند که به راحتی تمیز میشوند. این به جلوگیری از تجمع ذرات کمک می‌کند.
درب ها و پنجره‌های یک اتاق تمیز معمولاً با واشرهایی برای درزگیری آلودگی‌ها تعبیه شده‌اند.
هوای یک اتاق تمیز معمولاً از طریق فیلترهای هوای ذرات با راندمان بالا (HEPA) فیلتر می‌شود.
هوا در یک اتاق تمیز معمولاً در یک الگوی جریان آرام در اتاق گردش می‌کند. این به جلوگیری از انتشار آلاینده ها کمک می‌کند.